In de zomer van 2008 wordt Arnold Pronk door een lokale gids gewezen op een verscholen locatie, ergens in de bossen van Litouwen. Alhoewel hij in die periode vooral bezig is met WOI veldonderzoek aan het voormalige Oostfront, laat deze gids hem iets anders zien dat zijn interesse wekt: een ondergrondse lanceerbasis, waar gedurende de Koude Oorlog raketten met een nucleaire lading stonden opgesteld; raketten die klaar stonden om te worden afgevuurd op West-Europa.

 

Bij thuiskomst blijven de indrukken die deze bijzondere locatie bij Arnold hebben achtergelaten, zijn interesse wekken. Vanaf dat moment start Arnold met een uitgebreid onderzoek en brengt hij meerdere van dit soort locaties in kaart. Tijdens onderzoek in het CIA-archief in Washington blijkt dat er niet alleen in Litouwen, maar aan de hele westgrens van de voormalige Sovjet-Unie een groot aantal van dit soort locaties zijn geweest, gelegen in een band vanaf het noorden van Rusland, via de Baltische landen, Wit-Rusland tot aan Oekraïne in het zuiden.

 

In de winter van 2009 vraagt Arnold mij in de stamkroeg in Arnhem of ik zin heb om die zomer mee op reis te gaan om een aantal van deze locaties in Oekraïne te bezoeken en te fotograferen. Zelf was ik altijd al gefascineerd door de geschiedenis van landen in het Oosten van Europa. Een reis als deze is voor mij dan ook een uitgelezen kans om mijn fascinatie voor Oost-Europese geschiedenis en fotografie te combineren.

 

In de maanden in aanloop naar deze reis worden de nodige voorbereidingen getroffen.

Om de taalbarrière ter plaatse te kunnen overbruggen, gaan we op zoek naar een tolk die ons gedurende deze reis wil vergezellen. Hier blijkt voldoende animo voor, als we in Leiden een oproep doen bij de universiteit bij de faculteit Russische studies. Zo vertrekken we in de zomer van 2010 met onze tolk Gerrit Krol met de auto richting het oosten.

Ter plaatse blijkt er zich een prachtige, tot de verbeelding sprekende wereld van onder- en bovengrondse bunkers en gebouwen te bevinden. Diep verscholen in de uitgestrekte bossen en moerassen van Oekraïne openbaart zich een verlaten wereld, die wacht om gefotografeerd te worden. Dit historisch erfgoed, waar vandaan de nucleaire dreiging van de Sovjet-Unie zich tijdens de Koude Oorlog voltrok, ligt er nu verlaten bij en is volledig overgeleverd aan de natuur. Een enkele basis is in gebruik als houtzagerij, champignonkwekerij of wordt door de lokale bevolking gebruikt als opslag of afvaldump.

Bij terugkomst blijkt het kaart- en fotomateriaal van grote waarde te zijn, wat ons doet besluiten dat er meer reizen nodig zijn om dit historisch erfgoed in beeld te brengen. Het project “remnants of deterrence” (overblijfselen van de afschrikking) is geboren.

 

In de jaren vanaf 2010 trekken we er jaarlijks op uit om al wildkamperend door de voormalige Sovjetlanden te reizen. Ondersteund door verschillende tolken weten we deze unieke reizen te volbrengen. Via lokale bewoners komen we in contact met een aantal officieren, die ten tijde van de Koude Oorlog werkzaam waren op deze basissen. Zo wordt de kennis over de historie, de werking van de wapensystemen en het beeld van deze verborgen wereld vergroot en in woord en beeld voor eeuwig vastgelegd.

 

Tot er in de zomer van 2018 een abrupt einde komt aan het project. Terwijl de voorbereidingen van een nieuwe reis in volle gang zijn blijkt dat Arnold ziek is. Een ziekte die ongeneselijk blijkt te zijn en waaraan hij in het voorjaar van 2019 overlijdt. Arnold laat een schat aan informatie achter, terwijl we op dat moment 105 van de 159 basissen hebben bezocht en hebben gedocumenteerd.

 

In de periode die volgt besluiten Eline, de vrouw van Arnold, en ik om te onderzoeken hoe we dit project verder vorm kunnen geven, zodat alle geïnteresseerden in historie, ‘urban exploring’, oorlog en fotografie gebruik kunnen maken van deze schat aan inmiddels verloren gegane historie.

​

We willen er alles aan doen om ervoor te zorgen dat we het oorspronkelijke doel, een publicatie in de vorm van een fotoboek, kunnen realiseren. Het is naar ons idee van grote historische waarde dat dit project gepubliceerd wordt, zodat de kennis over een belangrijke periode in de geschiedenis niet verloren gaat, maar in beeld- en kaartmateriaal altijd zal blijven voortbestaan. Dit laatste lijkt zeker gezien de huidige ontwikkelingen in de Oekraïne en Rusland belangrijker dan ooit.

​